عبدالعزیز ساچادینا

عبدالعزیز عبدالحسین ساچادینا (زاده ۱۹۴۲م) اسلام شناس شیعی، استاد مطالعات مذهبی دانشگاه ویرجینیا آمریکا و نویسنده مدخل‌های مربوط به مهدویت در برخی دایرة‌المعارف‌ها است. او همچنین مشاور وزارت دفاع آمریکا در امور خاورمیانه و در تدوین قانون اساسی عراق پس از سقوط حکومت بعثی این کشور را در کارنامه خود دارد.

ساچادینا، مدرک دکتری خود را از دانشگاه تورنتو کانادا در رشته مطالعات اسلامی دریافت کرد. وی از سال ۱۹۷۵ کرسی تدریس در دانشگاه ویرجینیا آمریکا را در اختیار گرفت. مهمترین اثر وی کتاب مهدویت در اسلام است، که چندین دایرة‌المعارف به آن استناد کرده‌اند، انتشار این کتاب، که رسالۀ دوره دکتری وی نیز بود، واکنش‌هایی را نسبت به برخی مطالب کتاب و روش نویسنده آن در پی داشته است.

زندگینامه

ساچادینا شیعه هندی‌تباری است که در سال ۱۹۴۲م در تانزانیا به دنیا آمد. قبر برخی نیاکان او در مسقط عمان است. اجدادش که پیرو آقاخانیه بودند، از عمان به زنگبار مهاجرت کردند و در آنجا به شیعه دوازده امامی پیوستند. برخی نویسندگان از وی در شمار شخصیت‌های خوجه اثناعشری نام برده‌اند؛ اما او در هیچ جا خود را جزو خوجه‌ها معرفی نکرده است و این انتساب را رد می‌کند.

ساچادینا مدرک کارشناسی در مطالعات اسلامی را از دانشگاه اسلامی علیگر هند دریافت کرد و در سال ۱۹۶۷م عازم ایران شد و در رشته کارشناسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد تحصیل کرد. او در این دوران شاگرد علی شریعتی بود و با او رابطه خوبی برقرار کرد. دکتر شریعتی در یکی از سخنرانی‌هایش به شاگردی ساچادینا نزد خودش اشاره کرده است. ساچادینا همچنین در دوران تحصیلش در ایران، به تحصیلات حوزَوی در مشهد، قم و نجف نیز پرداخت.

ساچادینا در سال ۱۹۷۲م به کانادا رفت و دکترای خود را در دانشگاه تورنتو در رشته مطالعات اسلامی دریافت کرد. وی استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه ویرجینای امریکا است و از سال ۱۹۷۵م کرسی تدریس در این دانشگاه را در اختیار دارد. او پس از پایان تحصیل به تدریس و تحقیق در دانشگاه‌های مختلف در امریکا، کانادا، ایران و دیگر کشورها پرداخت.

ساچادینا بر زبان‌های هندی، اردو، فرانسه، فارسی، عربی، سواحلی، انگلیسی، گجراتی تسلط دارد و با زبان‌های ترکی و آلمانی نیز آشناست.

آثار

ساچادینا در زمینه‌های اسلام‌شناسی، اخلاق زیستی، اسلام در دوران معاصر، دموکراسی و حقوق بشر در اسلام و... تحقیق و تدریس کرده است. برخی از آثار او عبارت‌اند از:

مقالات

کتاب مهدویت در اسلام

از مشهورترین آثار ساچادینا کتاب موعودگرایی در اسلام؛ ایده مهدی در تشیع دوازده امامی است که در اصل پایان‌نامه دکتری او در دانشگاه تورنتو کانادا در رشته مطالعات اسلامی بوده است که در سال ۱۹۷۶م از آن دفاع کرده است. نویسندگان دائرة‌المعارف دین، دائرة المعارف اسلام و دائرة المعارف جهان نوین اسلام به این کتاب استناد کرده‌اند. نگارش این کتاب واکنش‌های متفاوتی را نسبت به نویسنده آن در پی داشت و برخی از مطالب کتاب سبب انتقادهایی از نویسنده شد. البته ساچادینا در مصاحبه‌ای تلاش کرده است تا برخی از این انتقادها را پاسخ دهد.

سایر فعالیت‌ها

• استاد مطالعات مذهبی دانشگاه ویرجینیا آمریکا
• مشاور وزارت دفاع آمریکا در امور خاورمیانه
• مشاوره در تدوین قانون اساسی عراق پس از سقوط حکومت بعثی
• فعالیت‌های فرهنگی در مراکز اسلامی امریکای شمالی
• تدریس در دانشگاه‌های مختلف
• استاد مدعو دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد
• پژوهش و نوشتن در زمینه حقوق اسلامی، اخلاق و الهیات (سنی و شیعه)بیش از دو دهه.

اختلاف با آیت الله سیستانی

در سال ۱۹۸۸ میلادی، آیت الله سید علی سیستانی در اعتراض به دیدگاه‌های پلورالیستی ساچادینا دربارهٔ مذاهب و حقوق زنان، بیانه‌ای علیه وی صادر کرد. ساچادینا خود در رساله‌ای به نام «در نجف چه گذشت» اتفاقاتی را که باعث این نظر آیت‌الله سیستانی شده توضیح داده است.

پانویس

منابع